Elektromagnetische velden
Mobiele telefonie & gezondheid
Nieuwe technologie brengt nieuwe vragen met zich mee. Bijvoorbeeld over de gevolgen van 5G. Al geruime tijd wordt onderzoek gedaan naar de mogelijke effecten van elektromagnetische velden (EMV) – ofwel straling – van mobiele netwerken.
Een veilig mobiel netwerk
We zijn ons bewust van de zorgen die er bij sommigen leven rondom EMV van mobiele netwerken. Het is van cruciaal belang dat er zorgvuldig wordt omgegaan met gezondheidszorgen omtrent mobiele netwerken. Als leverancier van vitale infrastructuur staat KPN in voor een mobiel netwerk dat veilig is voor mens en milieu. Aangezien mobiele technologie en het onderzoek naar de effecten daarvan continu in ontwikkeling zijn, is het ook zaak de vinger aan de pols te houden.
Daarom houden we ons voortdurend op de hoogte van de wetenschappelijke publicaties van toonaangevende instanties, zoals de Gezondheidsraad, het Kennisplatform EMV en het RIVM. We volgen hierbij alle adviezen en aanbevelingen op. Ook leveren we desgevraagd data aan wetenschappers om hen te steunen bij onderzoek naar EMV en gezondheid. KPN zal onmiddellijk acteren als de overheid normen of adviezen bijstelt op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten.
Zendmasten en antennes
Om mobiel bellen en internetten te kunnen aanbieden, heeft KPN een landelijk dekkend mobiel netwerk van zendmasten. Hiervoor maken we gebruik van vergunningen voor frequenties die zijn verstrekt door de Nederlandse overheid. Het signaal tussen de zendmast en de mobiele telefoon gaat door de lucht via radiogolven, die bestaan uit een elektromagnetisch veld. Mobiele aanbieders, waaronder KPN, hebben samen met de overheid afspraken gemaakt over maximale stralingsniveaus. Deze normen zijn in maart 2020 herzien en baseren zich op de meest recente inzichten uit de wetenschap.
Elektromagnetische velden (EMV)
Er zijn grofweg twee types elektromagnetische velden: ioniserend en niet-ioniserende straling. Het is belangrijk dit onderscheid te maken.
Röntgenstraling en gammastraling zijn voorbeelden van ioniserende straling. Dit staat in contrast met niet-ioniserende straling van alle elektromagnetische velden met lagere frequenties (tussen de 10 kHz en 300 GHz). Deze radiofrequente velden worden onder andere gebruikt voor radio, televisie en mobiele telefoons en hebben dus geen ioniserende eigenschap.
Altijd ruim binnen de norm
Mobiele telefoons en zendmasten mogen geen elektromagnetische velden produceren die de blootstellingslimieten overschrijden. De basis van de zogenaamde blootstellingslimieten is vastgesteld door een internationale groep van onafhankelijke wetenschappers, verenigd in de ‘International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP)’.
Bij blootstelling aan zendsignalen, die lager zijn dan de blootstellingslimieten, is in wetenschappelijk onderzoek geen bewijs gevonden voor mogelijke gezondheidseffecten. Ook voor andere effecten (de zogenoemde ‘non-thermische effecten’) is volgens ICNIRP geen wetenschappelijk bewijs gevonden voor de gezondheid. De eerste ICNIRP-normen uit 1998 zijn door de Europese Commissie vastgelegd in een aanbeveling in 1999 aan alle Europese Lidstaten om deze blootstellingslimieten over te nemen in eigen wetgeving. In Nederland zijn deze normen opgenomen in een convenant tussen de Rijksoverheid en de mobiele aanbieders. In maart 2020 heeft de ICNIRP zijn normen herzien op basis van de laatste wetenschappelijke inzichten. De Nederlandse overheid is bezig met een wetswijziging om deze nieuwe normen in nieuwe wetgeving op te nemen.
KPN blijft altijd ruim binnen de blootstellingslimieten. De overheid controleert dit ook continu. In Nederland voert de Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (RDI) EMV metingen uit en geeft het Antennebureau voorlichting over antennes en EMV. Er is een ruime veiligheidsmarge opgenomen in de ICNIRP normen; de blootstellingslimieten van ICNIRP zijn een factor 50 strenger dan het punt vanaf wanneer thermische effecten optreden (van max. 1°C).
KPN zal onmiddellijk acteren als de overheid normen of adviezen bijstelt op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten.Veelgestelde vragen
De elektromagnetische velden van 5G-antennes zijn vergelijkbaar met die van 2G-, 3G- en 4G-antennes, omdat 5G in de basis dezelfde zendtechnieken gebruikt. Sommige wetenschappers verwachten een hogere blootstelling door 5G doordat de toename van mobiele communicatie (meer datagebruik) het noodzakelijk maakt dat zowel het aantal antennes toeneemt, als ook het aantal spectrumbanden dat per zendmast gebruikt wordt.
Daartegenover staat dat 5G meer gebruikmaakt van energie-efficiënte technieken, waarmee sommige antennes heel gericht signalen naar apparaten kunnen sturen (beamforming technologie). Dit kan leiden tot een afname van de blootstelling van omstanders. In ieder geval moet de totale blootstelling aan elektromagnetische velden van 5G en alle oudere generaties onder de ICNIRP-blootstellingslimieten blijven, en wordt daar streng toezicht op gehouden.
KPN heeft de afgelopen jaren zijn gehele mobiele netwerk gemoderniseerd, daarbij wordt gebruik gemaakt van technologie-neutrale antennes. Met andere woorden, de antennes die we gebruiken zijn niet specifiek bedoeld voor 5G, maar ondersteunen de verschillende generaties mobiele netwerken zoals 2G, 4G en 5G. In de basis maakt KPN voor 5G gebruik van de circa 5.000 bestaande antenne-installaties. Er komt de komende jaren naar verwachting wel een beperkt aantal antennes bij om te waarborgen dat onze dekking en capaciteit meegroeit met de vraag van de gebruikers.
Op langere termijn komen er mogelijk ook kleine 5G-antennes bij; zogenaamde small cells. Deze kleine antennes worden waarschijnlijk verwerkt in straatmeubilair als bushokjes en lantaarnpalen, en zorgen enkel op zeer drukke locaties (zoals een groot centraal station of een voetbalstadion) voor meer capaciteit op het netwerk. Op dit moment heeft KPN geen small cells in gebruik. Het is echter wel de verwachting dat small cells op termijn geïntroduceerd zullen worden als de daarvoor meest geschikte spectrumbanden beschikbaar komen. Zelfs dan is het niet de verwachting dat mobiele aanbieders small cells landelijk zullen uitrollen.
Namens de Nederlandse mobiele operators overlegt Monet met (lokale) overheden over de plaatsing van antennes voor mobiele communicatie. Lees hier voor meer informatie de factsheet van Monet.
De 700 MHz band wordt vanaf juli 2020 al landelijk ingezet voor 5G. Vanaf 1 augustus 2024 komt ook de hogere 3.5 GHz band beschikbaar voor 5G diensten. Uiteraard verleent KPN volledige medewerking aan metingen van de toezichthoudende instanties en wetenschappelijk onderzoek in deze frequentiebanden. Bij iedere ingebruikname van experimenteervergunningen worden inspecteurs van de RDI uitgenodigd om EMV-metingen te doen. Dit is een voorwaarde in de experimenteervergunning. Bovendien staat KPN open voor metingen van wetenschappers in de mmWave banden, zoals de 26 GHz band, wanneer wij deze inzetten bij experimenten met 5G. Op deze wijze kan wetenschappelijk onderzoek in deze nieuwe 5G-banden sneller en efficiënter worden uitgevoerd.
Mochten gebruikers additionele maatregelen willen nemen om de eigen blootstelling aan straling te verminderen tijdens het bellen, dan hebben de WHO en het Kennisplatform EMV verschillende tips gepubliceerd. Lees hier meer.
Instellingen betrokken bij Elektromagnetische velden (EMV)
ICNIRP (International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection) is een internationale groep wetenschappers die in 1998 de maximale toegestane elektromagnetische veldsterkte heeft bepaald; de zogenaamde blootstellingslimieten ofwel ICNIRP normen. ICNIRP toetst regelmatig of het nodig is de blootstellingslimieten aan te passen. In 2020 heeft een uitgebreide evaluatie van deze limieten plaatsgevonden en zijn ze aangepast met inachtneming van de resultaten van alle wetenschappelijke studies van de afgelopen 20 jaar. Deze nieuwe ICNIRP normen gelden ook specifiek voor alle frequentiebanden waar 5G in kan worden toegepast (zo was er meer aandacht voor de hogere ‘mmWave’ frequentiebanden).
De Europese Commissie heeft in 1999 na het uitkomen van de ICNIRP normen een aanbeveling uitgebracht aan alle Lidstaten om deze normen over te nemen in de nationale wetgeving. Ook zijn deze ICNIRP normen opgenomen in de productnormen voor zendmasten en mobiele telefoons. De Europese Commissie werkt op dit moment aan een nieuwe aanbeveling om toepassing van de ICNIRP normen uit 2020 te adviseren in alle Europese landen. (De toepassing van de ICNIRP normen kan niet worden verplicht door de Europese Commissie, enkel aanbevolen).
De Nederlandse overheid werkt aan nieuwe wetgeving om de nieuwe ICNIRP normen wettelijk te verankeren, zodat het RDI hier formeel toezicht op kan houden. Op dit moment zijn de ICNIRP normen vastgelegd in het Antenneconvenant, welke is ondertekend door alle mobiele aanbieders in Nederland, de Rijksoverheid en de VNG (de vereniging van Nederlandse gemeenten).
De RDI (Rijksinspectie Digitale Infrastructuur) is toezichthouder op de ether en doet steekproefsgewijs metingen naar EMV niveaus om te controleren of deze voldoen aan de afspraken uit het Antenneconvenant, oftewel, aan de ICNIRP normen. Tot op heden hebben alle veld-sterktemetingen door RDI aangetoond dat KPN en de andere mobiele aanbieders ruimschoots aan deze limieten voldoen.
Het Antennebureau is het voorlichtingsbureau van de Rijksoverheid over antennes voor draadloze en mobiele communicatie. Het Antennebureau informeert burgers over de gezondheidseffecten van antennes en geeft voorlichting omtrent EMV.
Het Kennisplatform EMV brengt instellingen met wetenschappelijke kennis van EMV samen met organisaties die de eerstelijns contacten hebben over dit onderwerp. Het Kennisplatform beschouwt zichzelf als intermediair tussen de wetenschap en het algemene publiek, en duidt wetenschappelijk onderzoek voor burgers. In het Kennisplatform EMV werken samen: RIVM, TNO, DNV GL, GGD GHOR Nederland, RDI en ZonMw. De Gezondheidsraad heeft een adviserende functie binnen het Kennisplatform.
De commissie EMV van de Gezondheidsraad is een multidisciplinaire commissie waarin gepubliceerde onderzoekresultaten beoordeeld worden. Sommige onderzoeken worden terzijde gelegd omdat het onderzoek niet aan de gestelde wetenschappelijke eisen voldoet, waardoor de bewijskracht van het onderzoek te gering is om er conclusies aan te verbinden.
Het RIVM helpt de overheid bij het beschermen van burgers, patiënten en werknemers tegen de schadelijke effecten van straling. Het RIVM heeft in opdracht van Agentschap Telecom de peer-reviewed wetenschappelijke literatuur onderzocht op de blootstelling en eventuele gezondheidseffecten van 5G-systemen. Daarnaast hebben Agentschap Telecom en het RIVM bij 5G-testopstellingen veldsterktemetingen uitgevoerd.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) geeft informatie over 5G en gezondheid en publiceert ook tips voor het gebruik van mobiele telefoons.
De Scientific Committee on Health, Environmental and Emerging Risks (SCHEER) is een onafhankelijk comité dat de Europese Commissie adviseert als het gaat om gezondheid, milieu en opkomende risico’s. SCHEER neemt ook 5G en de nieuwe ICNIRP normen mee in haar onderzoekprogramma.
International Agency for Research on Cancer (IARC) is een intergouvernementeel agentschap dat onderdeel uitmaakt van de Wereldgezondheidsorganisatie van de Verenigde Naties. Het doet onderzoek naar de oorsprong van kanker, naar de mechanismen van de carcinogenese en voert epidemiologische en toxicologische onderzoeken uit.